Πατήστε εδώ για το πρόγραμμα σε pdf
ΓΙΑΤΙ ΣΤΗ ΛΕΡΟ
Εχοντας διανύσει περίπου 30 χρόνια, το εγχείρημα που ονομάστηκε «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» στην Ελλάδα βρίσκεται στον πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της μέχρι τώρα ιστορικής του διαδρομής.
Η Λέρος ενσάρκωσε στο παρελθόν την κορυφή του παγόβουνου της βαρβαρότητας της κυρίαρχης ιδρυματικής ελληνικής (και ευρωπαϊκής) ψυχιατρικής, αλλά ταυτόχρονα και το πεδίο της υπέρβασης αυτής της ψυχιατρικής. Ηταν εδώ που έννοιες και πρακτικές, καταστατικές της παραδοσιακής ψυχιατρικής, όπως το ‘ανίατο’, ο εγκλεισμός, η κλειδωμένη πόρτα, η μηχανική καθήλωση, η πραγμοποίηση του υποκειμένου μέσω της αναγωγής του προσώπου στα συμπτώματά του και της πλήρους ακύρωσης των δικαιωμάτων του, ξεπεράστηκαν μέσα από μια διαδικασία μετασχηματισμού και υπέρβασης του ψυχιατρείου και της κατασταλτικής ψυχιατρικής και επανένταξης στην τοπική κοινωνία (και όχι μόνο). Μια διαδικασία στη κατεύθυνση μιας αμοιβαίας χειραφέτησης, με τον ασθενή στο δρόμο της πλήρους άσκησης των δικαιωμάτων του μέσα από μια σχέση συνοδείας και στήριξης από ένα λειτουργό θεραπευτή και όχι πια ‘φύλακα’.
Η εμπειρία της Λέρου αποτέλεσε μιαν αφετηρία γι΄ αυτό που ακολούθησε, με αποκορύφωμα τα «Ψυχαργώς» Ι και ΙΙ από τα τέλη της δεκαετίας του 90 και ύστερα, αλλά τα μαθήματα που αντλήθηκαν από αυτήν δεν αξιοποιήθηκαν (παρά μόνο κατ΄ εξαίρεσιν) τόσο για τη συγκρότηση της πολιτικής για την ψυχική υγεία όπως αυτή διαμορφώθηκε, όσο και για την κουλτούρα και τις πρακτικές μέσω των οποίων επιχειρήθηκαν, εγκαθιδρύθηκαν και λειτούργησαν οι διάφορες δράσεις, δομές και υπηρεσίες.
Αποτυγχάνοντας να μετασχηματίσει το σύστημα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και έχοντας οδηγήσει στην εγκαθίδρυση ενός νεοιδρυματικού, δυσλειτουργικού μορφώματος χωρίς καμιάν ουσιαστική και ριζικά εναλλακτική ‘στροφή στην κοινότητα’, η «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» έρχεται τώρα αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή οικονομική κρίση, της οποίας η ψυχική υγεία φαίνεται να είναι το πρώτο και πιο εύκολο θύμα και η οποία όχι μόνο υπονομεύει την όποια προοπτική για το μέλλον, αλλά απειλεί με επιστροφή σ΄ ένα παρελθόν πριν και από την περίοδο της ίδρυσης του ψυχιατρείου της Λέρου.
Μέσα σ΄ αυτή την κρίση, όπου απειλούνται κατακτήσεις ετών, έντονα αισθητή και στο ΨΝΑ (με τις δεκάδες εξωνοσοκομειακές στεγαστικές δομές και άλλες κοινοτικές υπηρεσίες), είναι περισσότερο από ποτέ επείγουσα η ανάγκη να συζητήσουμε ξανά για την «ψυχιατρική μεταρρύθμιση», για το τι πραγματικά είναι, το τι σημαίνει για τους άμεσα ενδιαφερόμενους χρήστες των υπηρεσιών και για τους λειτουργούς, πώς υπερασπιζόμαστε κατακτήσεις και πως διατηρούμε και αναπτύσσουμε τον θεραπευτικό μας ρόλο μέσα σ΄ αυτές τις συνθήκες, πώς συλλαμβάνεται και πώς οικοδομείται ένα μέλλον για το σύστημα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, πώς αντιμετωπίζονται οι κλιμακούμενες ανάγκες του πληθυσμού για υπηρεσίες εν μέσω κρίσης, αλλά και για στήριξη των ψυχικά πασχόντων στην υπεράσπιση και πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων τους.
Από αυτή την άποψη, η «επιστροφή στη Λέρο», ως ‘τόπο’ και ταυτόχρονα ως ‘τρόπο’, ως εμπειρία, μέσω της οργάνωσης μιας επιστημονικής ημερίδας από κοινού με το ΚΘΛ, στα πλαίσια μια επιτόπιας επίσκεψης, για συζήτηση πάνω σ΄ αυτά τα ζητήματα, είναι από τα πιο χρήσιμα εργαλεία για την ανάδειξη και ανάπτυξη του ουσιαστικού χαρακτήρα της δουλειάς μας, για να τεθεί η συζήτηση για τη ψυχοκοινωνική αποκατάσταση σ΄ ένα νέο επίπεδο, αντίστοιχο με τις ανάγκες των καιρών και για την αναζήτηση και οικοδόμηση των διαδρομών που ανοίγουν ένα μέλλον για την» ψυχιατρική μεταρρύθμιση».