(Ανακοίνωση της Πανελλαδικής Συσπείρωσης για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση – «Τετράδια Ψυχιατρικής»)
Η περικοπή στο μισό των χρηματοδοτήσεων στις «μη κερδοσκοπικές» εταιρείες, που έχουν ιδρύσει και λειτουργούν οικοτροφεία με φιλοξενούμενους προερχόμενους απ΄ όλα τα ψυχιατρεία της χώρας, σηματοδοτεί ένα υψηλό σημείο της διαλυτικής κρίσης της λεγόμενης «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» στην Ελλάδα.
Σηματοδοτεί την κρίση του ίδιου του «μοντέλου» που επιλέχθηκε για την δήθεν αποιδρυματοποίηση των χρονίων ψυχικά πασχόντων - ενός «μοντέλου» ιδιωτικοποίησης της ψυχικής υγείας - αλλά αποκαλύπτει, ταυτόχρονα και τους πραγματικούς σκοπούς που επιδιώκονται με αυτή την «από τα πάνω» κατασκευή (με κρατικά και κοινοτικά κονδύλια) ενός (ανύπαρχτου σ΄ αυτή τη χώρα) «μη κερδοσκοπικού» τομέα : την μείωση του κόστους της φροντίδας των ψυχικά πασχόντων (ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες, ατόμων της τρίτης ηλικίας με προβλήματα ψυχικής υγείας, ψυχικά πασχόντων με σοβαρά λειτουργικά προβλήματα κλπ).
Δείχνει ποιο είναι το περιεχόμενο και τα συστατικά στοιχεία της «ευελιξίας» και της «ταχύτερης απορροφητικότητας» του ιδιωτικού τομέα – αμφίβολα, όπως αποδείχτηκε, συστατικά που χρησιμοποιήθηκαν ως άλλοθι για την ραγδαία ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας – ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτή η «ευελιξία» συνδυάζεται με χαμηλές αμοιβές (πιο χαμηλές και από αυτές του δημόσιου τομέα) και επισφαλείς σχέσεις εργασίας (στην ίδια γραμμή, δηλαδή, της ανατροπής των εργασιακών σχέσεων, που με βίαιο τρόπο προωθείται αυτή τη στιγμή, από την παρούσα κυβέρνηση, σε όλο το δημόσιο τομέα). Αν ήδη από τώρα, που δεν έχουν ακόμα εκπνεύσει τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, οι δομές που ιδρύθηκαν στη βάση της χρηματοδότησης από προηγούμενα κοινοτικά προγράμματα, αλλά και στη βάση των τρεχόντων κοινοτικών προγραμμάτων, αντιμετωπίζουν πρόβλημα, μπορεί να φανταστεί κανείς τι θα γίνει όταν τερματιστεί, στο τέλος του 2006, το Γ΄ ΚΠΣ.
Ηδη, πολλά οικοτροφεία «μη κερδοσκοπικών» εταιρειών έχουν προχωρήσει σε αναστολή καταβολής των μισθών στους εργαζόμενούς τους, έχουν απολύσει ή αναγκάσει σε αποχώρηση μέρος του προσωπικού και οπωσδήποτε λειτουργούν, σε πολλές περιπτώσεις, με μειωμένο προσωπικό.
Αυτή η κατάσταση δεν αποτελεί παρά το προοίμιο αυτού που αναμένεται να συμβεί, μετά το τέλος του Γ΄ ΚΠΣ, όταν θα γίνει το αναπόφευκτο πέρασμα της χρηματοδότησης των δομών αυτών (δημόσιων και ιδιωτικών) από τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα στον εθνικό προϋπολογισμό : η διαφαινόμενη συρρίκνωση των οικονομικών πόρων και του προσωπικού θα έχει ακόμα πιο σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα και τον όποιο αποκαταστασιακό/θεραπευτικό χαρακτήρα τους : θα τις μετατρέψει σε αποθήκες ανθρώπινων ψυχών. Δεκάδες και εκατοντάδες οικοτροφεία κινδυνεύουν, έτσι, να μετατραπούν σε δομές διαχωρισμού και αποκλεισμού, στα κράσπεδα του κοινωνικού ιστού, υποστελεχωμένα και υποχρηματοδοτημένα, εξυπηρετώντας πιο πολύ λειτουργίες κοινωνικού ελέγχου, παρά ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης.
Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η αποτελμάτωση που παρατηρείται στον δημόσιο τομέα, όπου οι επανεντασσόμενοι ασθενείς δεν λαμβάνουν το προβλεπόμενο, βάσει του νόμου 2716/99 για την ψυχική υγεία και απολύτως απαραίτητο γι΄ αυτούς, «θεραπευτικό κίνητρο» (ή «κίνητρο επανένταξης»), ένα μικρό μεν ποσό, αλλά πολύ σημαντικό γι΄ αυτούς που στερούνται τα πάντα, για την επάνοδο ή τη στήριξή τους στη καινούργια ζωή που τους έχουν υποσχεθεί.
Σε μερικές περιπτώσεις (όπως στο ΨΝΘ και στο Δρομοκαϊτειο) το «θεραπευτικό κίνητρο» χρησιμοποιείται (κουτσουρεμένο), κατά παράβαση της ρητής πρόβλεψης στη σχετική νομοθεσία, όχι ως «κίνητρο» για επανένταξη, αλλά ως αμοιβή για προσφερόμενη εργασία - καθώς έχουν περικοπεί τα σχετικά κονδύλια ή υπάρχουν γραφειοκρατικές διαδικασίες τέτοιες που ακυρώνουν οποιαδήποτε έννοια πραγματικής αμοιβής στους εργαζόμενους ψυχικά πάσχοντες.
Στο ΨΝΑ, που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα πραγματικής χρεοκοπίας (το οποίο η διαχρονική αδιαφορία των διαδοχικών κυβερνήσεων - και της σημερινής - έχουν αφήσει χωρίς αντιμετώπιση), έχουν υποβαθμιστεί ή, σε πολλές περιπτώσεις, και καταργηθεί οι χρηματοδοτήσεις για κοινωνικοποιητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα η έννοια «αποκατάσταση» να έχει μετατραπεί σε στο πιο σύντομο ανέκδοτο της λεγόμενης «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης».
Ο τωρινός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας αρνείται πεισματικά να υπογράψει (εν γνώσει του Υπουργού Υγείας;) τα θεραπευτικά προγράμματα των ασθενών, που έχουν κατατεθεί εδώ και πάνω από δύο χρόνια, οδηγώντας του φιλοξενούμενους στους ξενώνες και τα οικοτροφεία του ΨΝΑ σε κατάσταση ασφυκτικής οικονομικής στέρησης και ψυχικής οδύνης.
Όπως το πρόβλημα των ράντζων δεν αντιμετωπίζεται με ευχολόγια και απλή επικοινωνιακή πολιτική, έτσι και η Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση (στο πλαίσιο μιας πραγματικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης) δεν αντιμετωπίζεται χωρίς λεφτά.
Από την άλλη, συνεχίζεται και επιδεινώνεται η επίσης πάγια και διαχρονική πολιτική της ποδοπάτησης του δικαιώματος στην εργασία των ψυχικά πασχόντων. Στο ΨΝΑ, για παράδειγμα, εδώ και χρόνια σκουριάζουν κυριολεκτικά μια σειρά από δυνητικά παραγωγικές μονάδες, με σοβαρό εξοπλισμό και με προσωπικό εκπαιδευτών - μονάδες που στοίχισαν εκατομμύρια και που μένουν αχρησιμοποίητες, γελοιοποιώντας κάθε διακήρυξη περί δημιουργίας «θέσεων κατάρτισης και εργασίας» για τους ψυχικά πάσχοντες. Η κατάσταση δεν είναι καλλίτερη ακόμη και στις περιπτώσεις που πρωτοβουλίες ατόμων και ομάδων είχαν δημιουργήσει, εδώ και χρόνια, πρωτοποριακές μονάδες εργασιακής αποκατάστασης.
Δεν είναι μεταρρύθμιση η μεταστέγαση από τη στέρηση των τμημάτων χρονίων ασθενών των ψυχιατρείων στη στέρηση των εξωνοσοκομειακών δομών μιας δήθεν ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.
Λέτε ότι υποστηρίζετε την κοινωνικής επανένταξη και τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων; Δώστε λεφτά. Αυτά που χρειάζονται για ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών στην κοινότητα και εξασφαλίζουν ποιότητα ζωής, κοινωνικούς ρόλους, κατοικία, εργασία/απασχόληση, αξιοπρεπές εισόδημα.
Καλούμε όλους τους λειτουργούς ψυχικής υγείας να κινητοποιηθούν από κοινού με τους ενοίκους των αποκαταστασιακών δομών (τους οποίους οι πρώτοι πρέπει να στηρίξουν στην αυτόνομη οργάνωση και κινητοποίησή τους) και να διεκδικήσουν όλα τα αναγκαία μέσα για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση. Πάνω απ΄ όλα, γενναία χρηματοδότηση και θέσεις εργασίας/κατάρτισης.
Και επιπλέον, στο βαθμό που το εγχείρημα των «μη κερδοσκοπικών» εταιρειών φαίνεται να οδηγείται σε παταγώδη αποτυχία, επιφυλάσσοντας απρόβλεπτους κινδύνους για την ασφαλή και αξιοπρεπή ζωή των ασθενών, ζητούμε :
α. να μπει φρένο στην ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας και
β. ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης στα πλαίσια του δημόσιου τομέα – εννοώντας μ΄ αυτό
- την διασφάλιση της κοινωνικής προστασίας, της στήριξης και της ποιότητας ζωής των ψυχικά πασχόντων, καθώς και
- την διασφάλιση των κεκτημένων του προσωπικού, στην κατεύθυνση της ολόπλευρης αναβάθμισης του επαγγελματικού του ρόλου.
- ένα πλαίσιο χωρίς αγκυλώσεις, με ισότιμη, ουσιαστικά δημοκρατική συμμετοχή όλων : λειτουργών ψυχικής υγείας, ασθενών (χρηστών, εν γένει, των υπηρεσιών ψυχικής υγείας), κοινωνικών φορέων και συλλογικοτήτων, που συγκλίνουν και συμμαχούν για την κοινωνική ένταξη των ψυχικά πασχόντων, σε μια προοπτική υπέρβασης των αποκλεισμών, των διαχωριστικών φραγμών και κοινωνικής χειραφέτησης.